Erasmus + KA229 “Clean Danube Clean Black Sea” C6 mobilnost učenika i nastavnika od 6. do 12. novembra 2022. godine u turskom gradu Rize

Tokom mobilnosti C6 posetili smo turski grad Rize na obali Crnog mora i školu HASAN KEMAL YARDIMCI MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ. Škole na ovoj mobilnosti su i BRG/BORG 15 iz Beča, Harsányi János Economic Vocational and Technical School iz Budimpešte, School Ioan N. Roman iz Konstance i DÜZCE BORSA İSTANBUL VOCATIONAL AND TECHNICAL ANATOLIAN HIGH SCHOOL iz turskog grada Duzdže.

Tim iz Šeste beogradske gimnazije činili su učenici Žarko Korovljev 3/7, Jovan Orlović 3/7, Lazar Stojiljković 3/8, Marko Jarić 3/9 i Marko Kolundžija 3/9 i profesorke Geografije Ana Kovačević i Engleskog jezika Vesna Jevtić.

Prvog dana smo sa aerodroma “Nikola Tesla” koristili avio prevoz turske kompanije Pegasus do međunarodnog aerodroma Sabiha Gogčen u azijskom delu Turske. Odatle smo koristili istu avio kompaniju do luke Trabzon pored kojeg se nalazi grad Rize.

Drugog dana učenici su prezentovali svoju državu, grad i školu.

Welcome to Serbia!.pdf from AnaKovacevic16

Obišli smo školu.

Usledilo je predavanje profesorke Ülgen Aytan sa katedre za Biologiju mora sa Univerziteta “Redžep Tajip Erdogan” na temu Zagađenje Crnog mora, štetnom uticaju mikroplastike na živi svet i fondaciji TUDAV.

https://tudav.org/en/

Turska fondacija za istraživanje mora (TUDAV) ističe da milioni organizama dolaze u priobalna područja Crnog mora da se hrane i razmnožavaju. Lagune i ušća potoka poseduju bogatu količinu ishrane za morske organizme. Čak i ako to ne vidimo odmah, pesak na koji stupamo je pun života. Migracije riba i dalje se nastavljaju u našim moreuzima. Još uvek nailazimo na foke u Sredozemnom moru. Štaviše, imamo vidre. Dočekuju nas delfini iz bezgraničnih plavih mora. Kada pogledamo pod vodu, možemo videti neverovatne lepote života. Morske trave su domaćini raznim organizmima. Inćun se i dalje lovi u Crnom moru. Grupe, murine, hobotnice su intrigantni čuvari stenovitih pećina Egejskog i Sredozemnog mora. Ali svi oni zavise od naše odlučnosti: ili ćemo odlučiti da proučavamo i zaštitimo naša mora ili će svo ovo bogatstvo nastaviti da opada.

https://gorizeturkiye.com/

Rize je primorski grad i luka u manjem zalivu Crnog mora na severoistoku Turske. Nalazi 80 kilometara od gruzijskog grada Batumi i 67 kilometara od četvrte po veličine luke turske Trabzon. Ime potiče od grčke reči Rize što znači “planinske padine”. Nalazi se ispod planina Kačkar (Kačkar Dag 3937 m), ogranka Pontijskog lanca. Rize je turska prestonica uzgajanja čaja zbog vlažne suptropske klime, padavina, magle i velike vlažnosti vazduha u većem delu godine. U gradu je manji aerodrom, otvoren 2022. godine. Postoji fabrika tkanine “Feretiko” od jute na razboju. U Rizeu se izrađuju posebne korpe za berbu čaja. Proizvode se “Hemsin” pletene čarape od vune. Stanovnici se bave kovanjem posuđa od bakra. Rize izvozi lešnik, kivi i bavi se ulovom ribe. Glavne vrste drveća u regionu su kesten, orah, jela, grab, jasen, lipa, lešnik, kruška, trešnja koje služe za suvenire i kućne predmete. Stanovnici su pripitomili pticu jastreb. Grad je okružen zelenilom, plantažama čaja i primorskom vegetacijom koja ubrzo prerasta u planinsku. Spoj je modernih solitera i drvenih tradicionalnih kuća. Grad je više okrenut plantažama čaja a manje koristi crnomorsku plažu. Ovde je rođen Redžep Tajip Erdogan, predsednik Turske. Po njemu je nazvan i univerzitet u gradu. Takođe ovde je rođen i poznati turski muzičar Tarkan. Ovde se nalazi poznati fudbalski klub “Čajkur Rize sport” od 1953. Iznad grada izdiže se Rize tvrđava. Citadela datira iz doba vizantijskog cara Justinijana a donji zamak iz 13. veka.

U celoj regiji su kuće koje imaju doksat ili izbočeno mesto na spratu kao trem ili balkon, karakterističan element islamske arhitekture, prenet kasnije na naše prostore. Atataurkova kuća i etnografski muzej.

Turska učestvuje 10% u svetskoj proizvodnji čaja. Nalazi se na petom mestu u svetu. U regiji oko grada Rize, gaji se na plantažama, bržuljcima i dvorištima kuća i u šumama, zbog vlažne suptropske klime. Proizvodi se crni čaj, beli i zeleni čaj koji se još od XVI veka služi u specijalnom samovaru. Biljka je kultivisana 1917. godine, prva fabrika je podignuta 1947. godine. Čaj se bere šest meseci, od maja do oktobra, seku se gornji listovi sa žbuna, suše se, motaju i fermentišu, dodaje se lekovito biljke sa planine Kačkar (3937 m). Simbol grada je zgrada u obliku džinovske čaše za čaj, visine je 30 metara, budući muzej, noću se vidi animacija pravljenja čaja. Najpoznatija vrsta čaja je “Čajkur” koja se proizvodi u istoimenim fabrikama.

Trećeg dana smo proveli u nacionalnom parku “Kačkar”.

Nacionalni park Kačkar (Kačkar Dagi 3937 m.) se nalaze na severoistoku Turske, iznad Crnog mora, na granici sa Gruzijom i najviši je deo lanca Pontijskih planina. Kačkar planine imaju glacijalna jezera i vrhove pod snegom cele godine, područje je proglašeno nacionalnim parkom 1994. godine. Ovde živi podgrupa gruzijskog narod Laz, ima ih 50.000, govore svojim jezikom, islamske su veroispovesti.

Prvo smo posetili Firtina rečnu dolinu (“dolina oluje”) i sa nivoa mora smo veoma brzo prešli na 1100. metara nadmorske visine, reka je kanjonskog karaktera dužine 68 kilometara, pogodna za vožnju kanuom. Preko reke postoji preko 20 kamenih mostova iz otomanskog perioda koji imaju visoke lukove zbog poplava. Za transport čaja i lešnika koriste se sajle.

Zaustavili smo se u naselju Senjuva i probali lokalni specijalitet kolač “kete” koji se pravi od kukuruznog brašna i punjen je alvom.

Zatim smo se zaustavili nedaleko od Senjuve na reci Firtini gde je podignut jedan od najpoznatijih kamenih lučkih mostova. Datira još od kraja 17. veka, dužine je 40 i visine 20 metara. To je jedan od najvećih i najstarijih mostova u regionu.

Zatim smo posetili Zil Kale (“crna tvrđava”) srednjevekovnu tvrđavu u dolini reke Firtina, u okrugu Čamlihemšin. Ovo je jedna od najvažnijih istorijskih građevina Turske, sagrađena na raskrsnici karavanskih puteva između 14. i 15. veka na nadmorskoj visini od 1.130 m. Sastoji se od spoljnih zidova, srednjih zidova i unutrašnjeg tvrđave, garnizonskih konaka, kapele i glavnog tornja. U pozadini se vidi vrh Kačkar Dagi 3937. m.n.v.

Zatim smo posetili visoravan Ajder na 1500 metara n.v. Ovde se nalaze autentične drvene kuće “jajle” pretvorene u pansione za turiste. Visoravan je turistički aktivna od 1987. i poznata po crvenim šumama javora, medu od rododendrona, termalnim vodama i vodopadima. Zimi se berači čaja i lešnika odavde spuštaju na niže nadmorske visine. U okolini živi malobrojan narod Laz i Hemšin. Hemšini su jermenskog porekla, prepoznaju se po maramama sa crveno žutim prugama i dukatima. U regiji se mogu sresti i potomci starih Grka.

U Doğa restoranu na visoravni Ajder, poslužili su nam nacionalnu kuhinju koju čine čini inćun mala riba od koje se pravi i hleb, supa, dodaje se pirinču. Koristi se kukuruzni hleb pošto se ne gaji pšenica zbog klime. Muhlama je smeša topljenog lokalnog sira i kukuruznog brašna, jede se toplo, poznat je Anzer med sa visoravni sa vegetacijom divljeg cveća. Rize ima i mnoge specijalitete registrovane kao geografsku oznaku, a to su Rize simit (đevrek umočen u melasu), Rize kavurmasi (konzervisano pohovano jagnjeće meso), bastonski hleb, Caieli sušeni pasulj u sosu sa pirinčem i derepazar pita. Takođe koriste kelj, krompir i mlečne proizvode poput putera i sira, jede se retki sutlijaš ili “jelo od mleka” posut lešnicima.

Četvrtog dana smo posetili upravnu zgradu u luci Trabzon gde nas je dočekao direktor luke, po pozivu profesor Matematike kao i ekološki inžinjer Atakan Karabaki koji je održao predavanje o upravljanju brodskim otpadom. Trabzon je četvrta luka Turske, ima vekovima strateški položaj na Crnom moru jer se nalazio na putu svile, izvozi lešnike, čaj, svilu, pamuk i vunu. Ima 230.000 stanovnika, ime dobija po planini u obliku trapeza, grad su osnovali grčki trgovci u 8 veku nove ere (Trapezunt), bio je centar Trapezuntskog carstva, i važna tačka Vizantijske države, pod tursku vlast pao je 1461. godine. Ovde se rodio najmoćniji turski sultan Sulejman veličanstveni. Aerodrom u Trabzonu je otvoren 1957. godine. Osim čaja u regiji se nalaze najveće plantaže lešnika u svetu koje otkupljuje italijanska kompanija “Ferrero”.

Poseta manastiru Sumela.

Nalazi se 80 kilometara od Trabzona, datira iz IV veka, izgrađen je na strmoj steni na 1200 metara n.v. U njemu se čuvala ikona Presvete Bogorodice Panagia Sumela koju je prema predanju, naslikao apostol Luka. 1923. nakon razmene stanovništva između Grčke i Turske, ikonu su sa sobom preneli Pontijski Grci. Tokom vizantijskog perioda manastir je uživao naklonost nekoliko generacija careva, i postao najuticajniji i najbogatiji na teritoriji Ponta u doba Trapezuntskog carstva (1204—1461). Nakon progona grčkog pravoslavnog stanovništva iz Anadolije, monaški život u manastiru Sumela je zamro. Svetinje koje su se čuvale u manastiru, uključujući i ikonu Panagia Sumela, poneli su Grci sa sobom, a od 1930. godine, se čuvaju u novom manastiru Sumela u blizini grada Veria u Makedoniji. U septembru 2015. godine manastir je zatvoren za posetioce zbog rekonstrukcije ikona i enterijera.

Usledila je nacionalna kuhinja u “Sultan” restoranu.

Petog dana učenici su u miksovanim timovima sačinili prezentaciju i Manifest o zaštiti voda. Ručak u restoranu “Nalija” sa tradicionalnom kuhinjom. Nakon toga ih je dočekao gradonačelnik opštini Rize koji nam je podelio suvenire autentične za ovaj region Turske.

Šestog dana odštampan je i podeljen Manifest o zaštiti voda sa porukama učenika, održan je sastanak nastavnika povodom disiminacije projekta, dodeljeni su sertifikati. Učenici i nastavnici škole su nam prestavili tradicionalni ples “horon” uz tradicionalnu muziku koju čine tulum gajde.

Sedmog dana sa aerodroma u Trabzonu krenuli smo za Istanbul, na Internacionalni aerodrom u Istanbulu koji je najveći u Evropi, preseli smo u “Air Srbija” i sleteli na aerodrom “Konstantin Veliki” u Nišu.